Chấn thương sọ não coi là một chấn thương mà năng lượng chấn thương truyền tới sọ não vượt quá hạn chịu đựng (bù đắp) của sọ não và cơ thể gây nên rối loạn chức năng sọ não hoặc tổn thương cụ thể ở sọ não.

I. ĐẠI CƯƠNG:

Lịch sử nghiên cứu  Năm 460-370 ở  trước công nguyên, Hypocrate là người đầu tiên nghiên cứu về chấn thương sọ não và đã nói tới hiện tượng chảy máu trong sọ.

 Năm 1773, Petit J.L được coi là người đầu tiên đề ra bảng phân loại về chấn thương sọ não

 Năm 1803-1886 Pirogop đã nói về đè ép não

 Năm 1889 Bohne cũng mô tả hình ảnh lâm sàng bệnh nhân có máu tụ nội sọ

 Năm 1891 Otto Bollinger đã thông báo về máu tụ nội sọ muộn

 Năm 1941 Denny-brown và Russell đã đưa ra khái niệm chấn động não do tăng tốc, sự tổn thương thân não sau chấn thương lay dội

 Năm 1943-1944 Holbourn và Pudenz Shelden (1946) đã đưa ra cơ chế gây tổn thương bằng giằng xé, xén đứt các sợi trục, mô não, mạch máu…

 Những năm 70 của thế kỷ XX, Adams và Gennarelli cũng đưa ra khái niệm thương tổn não lan tỏa, tổn thương sợi trục lan tỏa, tổn thương chất trắng lan tỏa.

 Ngày 01/10/1971 lần đầu tiên máy C.T.Scanner đã hoạt động tại Luân Đôn

 Năm 1974 Teasdal.G và Jennet cũng  đã đề xuất một bảng lượng giá tri giác cho bệnh nhân chấn thương sọ não gọi là thang điểm Glasgow

II. NGUYÊN NHÂN

2.1 Cơ chế bệnh sinh chấn thương sọ não

2.1.1 Yếu tố cơ học: Trước hết là phải có một lực chấn thương tác động vào đầu và gây tổn thương xương sọ và não. Do vậy tác nhân cơ học được coi là 1 yếu tố cơ bản, là yếu tố “khởi động” cho các quá trình bệnh lý ở não xảy ra. Trên cơ sở 1 tổn thương não tiên phát (giập não hoặc máu tụ) xảy ra ngay sau chấn thương sẽ dẫn tới tổn thương não thứ phát là do hậu quả của rối loạn vận mạch, rối loạn thần kinh thể dịch…sẽ dẫn tới phù não và làm cho áp lực nội sọ tăng cao. Hậu quả là tăng áp lực nội sọ dẫn tới tụt kẹt não…Tổn thương não tiên phát và cả thứ phát làm cho người bệnh ngày một trầm trọng hơn.

Người ta quan tâm sẽ tới hai cơ chế chấn thương, đó là đầu đứng yên và đầu chuyển động.

 Đầu đứng yên : Trong trường hợp này bị đánh bằng vật cứng vào đầu, tổn thương xương sọ và não thường ở ngay phía dưới bị đánh và tổn thương thường không phức tạp lắm

 Đầu chuyển động : trong trường hợp này bị ngã do tai nạn giao thông hoặc tai nạn lao động ngã từ trên cao xuống…tổn thương ở xương sọ và não thường phức tạp

 Khi ngã, đầu chuyển động tăng tốc, và khi đầu chạm xuống đất bị chặn đứng lại và giảm tốc đột ngột nên hộp sọ thay đổi và biến dạng tức thì dẫn tới vỡ xương sọ.

 Khi tăng tốc và giảm tốc đột ngột như vậy làm cho não trong hộp sọ trượt trên các gờ xương đồng thời xoay, xoắn vặn, và giằng xé gây tổn thương não nặng nề và phức tạp như giập não, và đứt rách các mạch máu…nhưng lại thương tổn nặng nề nhất là nền sọ

 Trong chấn thương mà đầu lại chuyển động hay gặp tổn thương đối bên

2.1.2 Yếu tố xung động thần kinh như: Thể lưới giữ cóvai trò quan trọng trong mối quan hệ vỏ não – thể lưới – dưới vỏ. Người ta cũnggiải thích rằng sự mất ý thức đột ngột xảy ngay sau khi chấn thương vào đầu (các nhà lâm sàng gọi là ức chế bảo vệ của vỏ não) và những thay đổi về trương lực cơ biểu hiện người bệnh mềm nhũn, mạch nhanh, nhịp thở tăng lên…đó cũng chính là rối loạn xung động thần kinh của hệ lưới – vỏ não và dưới vỏ. Rối loạn vỏ não – thể lưới – dưới vỏ có thể chỉ là 1 rối loạn chức năng (trường hợp nhẹ như chấn động não), nhưng cũng có khi là 1tổn thương thực thể như giập não, chảy máu trong chất não…Do vậy những tổn thương não tiên phát xảy ra ngay sau khi chấn thương cũng là điều kiện thuận lợi để dẫn tới tổn thương não thứ phát hậu quả của rối loạn thần kinh thể dịch, rối loạn tuần hoàn máu và rối loạn vận chuyển nước trong và ngoài tế bào…những rối loạn như này dẫn tới phù não tăng lên. Phù não sẽ dẫn tới tăng áp lực trong sọ, gây tụt kẹt não,và  rối loạn nghiêm trọng chức phận sống và đe dọa tử vong.

2.1.3 Yếu tố mạch máu : Do não bị rung chuyển ở trong hộp sọ,và  do cơ chế tăng và giảm tốc đột ngột, mạch máu có thể bị tổn thương như sau:  Đứt rách các mạch máu lớn sẽ gây chảy máu, có thể gây tử vong ngay sau chấn thương mà cũng  chưa kịp xử lý gì.  Sự co mạch máu sẽ dẫn đến tình trạng thiếu máu não. Một vùng của não không có máu nuôi cũngsẽ bị hoại tử, nhủn não và gây chảy máu thứ phát

 Chảy máu lại và  tạo thành máu tụ nội sọ

 Chảy máu dưới nhện : Hậu quả là do tăng tính thấm thành mạch làm cho máu trong lòng mạch thoát vào khoang dưới nhện

2.2 Nguyên nhân

Chấn thương sọ não cũng có xu hướng tăng theo sự tăng của mật độ và tốc độ giao thông, sự gia tăng dân số và tốc độ đô thị hóa. Chấn thương sọ não cũng là một cấp cứu ngoại khoa thường gặp nguyên nhân chủ yếu do tai nạn giao thông (86%), tai nạn lao động 4,4%), tai nạn ở trong sinh hoạt (4,4%), các nguyên nhân khác (5,3%).